Hoe herken ik de Aziatische hoornaar?

Aziatische hoornaar (Vespa velutina nigrithoraz) is een grote wesp, maar een relatief kleine hoornaar. Er is veel kleurvariatie tussen ondersoorten. De ondersoort die in Europa gevestigd is (V.v. nigrithorax) heeft een oranje aangezicht en zwarte antennes en een geheel zwart borststuk. Het achterlijf is voor een groot deel donker tot zwart met vanaf de achterlijfpunt gezien twee brede banden en een smalle band. De banden zijn oranjegeel van kleur. De poten zijn zwart met kenmerkende gele uiteinden. De vleugels zijn doorschijnend maar donker van kleur. Werksters zijn 17-24 mm groot, de koningin maximaal 30 mm. Daarmee zijn ze iets kleiner dan de inheemse Europese hoornaar.

Voor hulp bij het identificeren van hoornaars kunt u de websites van de WUR, NVWA of EIS Nederland (Kenniscentrum insecten) raadplegen of bekijk onderstaande video van het Vlaams Bijeninstituut.

- Helaas, uw cookie-instellingen zijn zodanig dat de Video niet getoond kan worden - pas uw permissie voor cookies aan

Herkomst – Waar komt de Aziatische hoornaar vandaan?

Van nature komt de Aziatische hoornaar voor in Zuidoost-Azië. De soort is inheems in onder andere Bangladesh, Bhutan, China, India, Indonesië, Korea, Laos, Maleisië, Thailand en Vietnam. In Europa komt een ondersoort van de Aziatische hoornaar voor: de Vespa velutina nigrithorax. Deze ondersoort komt oorspronkelijk uit de gematigde streken in Kashmir (India), Bhutan en China en is ondertussen aangetroffen in Japan, Zuid-Korea, vele landen in Europa en sinds 2023 ook in de Verenigde Staten.

Verspreiding – Waar komt de Aziatische hoornaar voor?

De Aziatische hoornaar is per ongeluk geïmporteerd in Europa in 2004. Tegenwoordig komt de soort voor in Spanje, Portugal, Italië, Frankrijk, Duitsland, België, Nederland en Engeland. In Nederland was de eerste waarneming van een Aziatische hoornaar in Dreischor (Zeeland) in 2017. Dit nest is na melding vernietigd. In de opvolgende jaren is het aantal nesten in de zuidelijke provincies Limburg, Noord-Brabant en vooral Zeeland exponentieel toegenomen. ook in midden Nederland en de noordelijke provincies worden nesten en individuen waargenomen. In 2023 werden ongeveer 150 nesten vernietigd en de schatting is dat zo’n 600 nesten niet zijn geruimd. Uit elk zomernest kunnen honderden koninginnen komen die elk een nieuwe kolonie kunnen stichten. Over vestigingskansen van de soort (op de lange termijn) is nog veel onbekend.

De verspreiding van de Aziatische hoornaar is lastig te voorspellen, maar de verwachting is dat de soort zich verder over Nederland zal uitbreiden. Modelstudies die zo’n tien jaar geleden zijn gepubliceerd voorspellen dat de mogelijke noordelijke grens van vestiging rond de grote rivieren ligt. Echter, de gebruikte klimaatscenario’s zijn ondertussen verouderd en de verwachting moet daarom worden bijgesteld. Het is aannemelijk dat de Aziatische hoornaar zich ook in noordelijke provincies kan vestigen.

Risico’s - Wat zijn de problemen? 

Het voornaamste probleem van de Aziatische hoornaar is het dieet. De soort eet met name vliegende insecten zoals bijen wespen, vliegen, vlinders, rupsen, sprinkhanen en mieren. Het spierweefsel van de prooidieren dient als voedsel voor de larven. Het is onbekend in welke mate dit van invloed is op het voorkomen van insecten. Het jagen vindt plaats op plekken waar prooidieren zich concentreren. Dit kunnen bloeiende gewassen zijn, maar ook mestvaalten. Een studie in Spanje liet zien dat de aanwezigheid van de Aziatische hoornaar gevolgen kan hebben voor de bestuiving van inheemse plantensoorten, doordat het bestaande relaties met bestuivende insecten verstoort.

Honingbijen vormen een belangrijk deel van het dieet van de Aziatische hoornaar. Bijenvolken kunnen door meerdere hoornaars tegelijk belaagd worden waarbij ze in groepjes voor de bijenkast gaan hangen. Dit zogenaamde ‘bee-hawken’ is een erg effectieve manier van jagen op honingbijen. Afhankelijk van de predatiedruk (hoog bij veel hoornaarnesten) worden foeragerende bijen uit de lucht gegrepen en kunnen bijenvolken hierdoor inactief worden. Er is melding van een verhoogde sterfte van bijenvolken, maar meer onderzoek is nodig om de effecten op bijenvolken te kunnen vaststellen.

Een steek van de Aziatische hoornaar is voor mensen pijnlijk, maar niet levensbedreigend, tenzij iemand allergisch is. Veel steken tegelijk, of steken op gevoelige plekken op het lichaam, kunnen wel gevaarlijk zijn. Recente berichten wijzen ook op het spuiten van gif of een andere vloeistof door de Aziatische hoornaar. Wanneer men deze vloeistof in de ogen krijgt kan dit tijdelijke blindheid tot gevolg hebben.

Leadfoto: Gilles San Martin, Wikimedia Commons

Geüpdatet 30 januari 2024
Gepubliceerd 10 november 2022