Lees meer over blauwmaanzaad

Maanzaad of blauwmaanzaad is de naam voor het zaad van de slaapbol (Papaver somniferum) en behoort tot de papaverfamilie (Papaveraceae). In Nederland komen verschillende soorten papaver in het wild voor, waaronder de klaproos en de slaapbol. Het is een sierlijke plant die makkelijk groeit, vaak op omgewerkte en braakliggende grond op een (half) zonnige plek. De bol vormt zich na de bloei uit het vruchtbeginsel van de bloem en krijgt als het zaad rijp is openingen (poriën) onder een soort hoedje. Als de steel wordt bewogen door bijvoorbeeld de wind, wordt het zaad uit de bol geslingerd en het zaad verspreid.

De zaadbol bevat veel oliën en alkaloïden. Van de aanwezige alkaloïden in het melksap van de zaadbol kan opium worden gewonnen. De opiaten die hieruit geëxtraheerd worden kunnen een verdovende, maar ook verslavende werking hebben. De geslachtsnaam Papaver komt van het Keltische woord papa, wat brij of pap betekent. Vroeger werd het sap van dit gewas door pap voor kinderen gemengd om ze te laten slapen. Vandaar de naam slaapbol.

In Nederland werden al langere tijd landrassen geteeld. Begin 20^e eeuw is een begon men selecties te maken uit deze landrassen, die helaas verdwenen zijn. De teelt van blauwmaanzaad was vooral op zeekleigronden in Zeeland en Westelijk Noord-Brabant. De olie die in maanzaad aanwezig is werd in de 19e eeuw gebruik om in de schilderkunst craquelures in schilderijen te krijgen. Tegenwoordig wordt het toegepast in de bereiding van koude gerechten. Het maanzaad wordt in Nederland en België vooral gebruikt op brood en in vogelvoer, vanwege het hoge vet gehalte in de zaden. Voor het telen van blauwmaanzaad worden rassen gebruikt met een laag gehalte aan opiaten, hoewel er nog steeds sporen van opiaten inzitten. In kleine hoeveelheden kunnen deze veilig gegeten worden.